Bali - Lombok - Bali

Dag allemaal,

Vandaag is het onze laatste dag in Bali. De week is omgevlogen.

Ik zit nu in hotel Santica in Kuta op het eiland Bali. Oom Coen Sabandar ( pela) heeft mij hier net afgezet. Ik zal telkens een klein stukje schrijven en dan het verhaal plaatsen. Omdat ik niet weet wat voor highspeed internetverbinding ik heb heb ik nu eerst een kaar van 1 uur gekocht.

Op het eiland Bali logeren wij bij Tante Batha ( Martha) Sabandar – Leiwakabessy en oom Coen Sabandar. Tante Batha is een zuster van oom Wim Leiwakabessy uit Middelburg.

Als wij op het viegveld in Bali landen staat oom Coen ons al op te wachten. De koffers komen snel langs op de lopende band. Oom Coen en Tante Batha wonen vlak bij het vliegveld. Oom Coen is nu al een tijd met pensioen. Hij is eerst manager van het vliegveld in Mataram op het eiland Lombok geweest en heeft de laatste paar werkjaren nog op het vliegveld in Bali gewerkt. Zij wonen in een mooie dienstwoning horend bij het vliegveld. Vlak bij het vliegveld maar ook vlakbij de grote toeristenplaats Kuta en Kuta Beach en Legian.

Oom Coen heeft een taxi gereld om al onze koffers naar huis te brengen.
Thuis wordt er eerst door Tante Batha gebeden. Zij is al met het voorbereiden van de middagmaal begonnen. Wij zijn helemaal volgens tijdschema aangekomen. Met geheel geen vertraging.

Op Bali is men heel duidelijk op de westerse toerist ingesteld. De bewoners spreken je in het engels aan. Alles is hier schoon en netjes opgeruimd vergeleken met de andere eilanden. De stranden zijn schoon. Haast nergens ligt er zwerfvuil. Ook staan hier grote hotels en resorts.

Zowel Mammie als ik hebben een eigen kamer. Heel luxe en wel net zo prettig. Overal tijdens onze vakantie waren er zittoiletten, behalve in Nalahia. Daar is nog een hurktoilet. Omdat oom Coen en Tante Batha maar met z’n tweëen zijn, hoeft er verder niemand extra in te schuiven in een heel full house om plaats voor ons twee te maken.

In Tuban zullen wij eerst maar 1 nacht slapen. Oom Coen regelt meteen de kaartjes naar Lombok en de kaartjes voor Jakarta. Samen gaan wij naar het reisbureau, nadat oom Coen alles al telefonisch goed heeft voorbereid. Na 50 meter lopen staan wij meteen bij een grote weg waar veel taxis langs komen. Een kleine taxirit kost 5.0000 Rupiah. Voor grotere taxiritten loopt er een teller.

Mammie en oom Coen en Tante Batha kennen elkaar al van de tijd dat zij allemaal in Makassar verbleven. Oude herinneringen worden er opgehaald. Tante Batha is net een paar dagen terug gekeerd uit Jakarta. Daar verblijven de meeste van de 8 kinderen, allemaal zonen van het gastgezin. Oma past in Jakarta op een paar kleinkinderen, zodat beide ouders kunnen werken en is net vier maanden weg geweest. De laatste twee maanden is oom Coen ook in Jakarta geweest. Door anderen wordt er dan op het huis gepast.

Op de eerste dag op Bali is er ‘s middags eerst een siesta na het middageten. ‘ s Avonds nemen wij een taxi naar Kuta naar de grote mall: Centro dicht bij Kuta Beach om alvast een indruk van Bali te krijgen. Mammie is het laatst in 1997 nog op Bali geweest, maar alles ziet er nu veel grootser en verzorgder uit , echt met westerse allure en stijl. Nog niet eerder tegen gekomen tijdens onze vakantie. Op Bali is men echt op het toerisme in gesteld.

De volgende morgen vertrekken wij dus al heel tijdig naar het eiland Lombok. Hier zullen twee nachten overnachten bij Oma Omi ( = Salomi) Manuhutu – Maria. In Lombok nemen wij bij het vliegveld een taxi. Dit is vooraf al met Oma Omi afgesproken. In Ampenan, de woonplaats van Oma aangekomen. Voor de taxirit vraagt de taxichauffeur 30.000 Rupiah. Dit blijkt achteraf ongeveer 3 keer de normale prijs. Op de terugweg betaal ik bijna 11.000 Rupiah , de echte taximeterritprijs.

Thuis in Lombok worden wij door de gehele familie verwelkomd. Oma, Sherly, Windy, Rojenny, Somir, Somin, Rohinny . Eerst bidden wij met ons 3 op de slaapkamer van Oma. Ook bij Oma moet er eerst gegeten worden na het bidden. Met de cidomo ( paard en wagen) van Somir, de man van Rojenny gaan wij eerst naar het graf van opa David Manuhutu. Ook Rohinny is mee, dit is een dochter van een zus van de schoonzuster van Oma Omi. Zij helpt bij oma mee in het huishouden. Vroeger is Rojenny met oma en opa mee geweest naar Nederland. Nu is Rojenny getrouwd met Somir en komt overdag oma mee helpen in het huishouden. Somin, is ook een nichtje van oma, die oma helpt. Somin heeft vaak gekookt en ook de was van ons gedaan tijdens ons verblijf in Lombok.

Lombok heeft weer overal zwerfvuil op straat liggen en in de sloten. Nadat wij ‘s morgens al per cidomo een indruk van Ampenan hebben kunnen krijgen – er wordt ok naar het strand gereden is er voor de middag een bemo gehuurd. Dit hebben Rojenny en Somir voor ons geregeld: voor het middaguitstapje moeten wij 300.000 Rupiah betalen. Ik heb geen flau benul of dit veel of weinig is. Ik wil alleen in een zo kort mogelijke tijd toch nog veel van Lombok mee pikken. Met Rojenny, Somir, Rohinny en Sherly trekken wij er op uit richting Sukarara – Sade en Kuta. Sukarara is bekend om de productie van traditionele handgeweven textiel van zeer hoge kwaliteit. Er is zowel textiel als houtsnijwerk. Na Sukarara gaan wij richting Sade en Kuta, de zuidkust van Lombok. Deze plaatsen bereiken wij echter niet. Onderweg moet de chauffeur twee keer stoppen voor de politie. Aan de Bemo – vervoersbusje is te zien, dat wij niet uit deze streek komen. Telkens vraagt de politie om geld en om sigaretten. De chauffeur durft niet meer verder te rijden in de middag en avonduren is het niet veilig om de kustweg naar Kuta en Gerupuk te rijden. Wij keren dus terug en gaan nu langs Sweta – Lingsar waar de Pura Lingsar staat, één van de oudste temples van Lombok. Het is maar goed, dat wij eerst Lombok hebben gedaan en hierna pas Bali, omdat in Bali bij wijze van spreke je op elke straathoek wel een tempel en mooie beelden vindt. In Lombok vindt je dus ook wel temples alleen niet zo veel. De Pura Lingsar is een grote complex dat dateert uit 1714 en het bevat zowel Balinese, hindoe- als islamitische Wetu Telu ( Sasak) – schrijnen. Na Sweta ( spreek uit Swete) bezoeken wij de mall in Mataram. Hier mogen de dames een kleidingstuk uitzoeken. Windy ( 17 jaar) de oudere broer van Sherly ( 14 jaar) is niet mee, omdat hij middagschool heeft. In de mall drinken wij nog iets gezamenlijk en nemen broodjes mee, voor wie daar zin in heeft. Na terugkomst thuis maken wij een reisplan voor de volgende dag. Wij willen de badplaats Senggigi zien en verder de Sendanggile Watervallen bekijken. Het liefst maken van een noordelijke omtrek rond Lombok.De Gunung Rinjani zien is een brug t e ver voor de korte stop in Lombok. Meestal worden hier drie dagen voor uitgetrokken met verblijf in de trekkershutten. Bij de Senggile watervallen eten wij wat tussen de middag. De chauffeur en Somir trekken zich terug voor het islamistisch gebed.

Achteraf heb ik alles nog niet duidelijk genoeg afgesproken. De bus heeft problemen met de steile berghellingen. De V- snaar blijft slibben, waardoor de bus niet kan starten. In Sanura repareert de buschauffeur de bus, terwijl wij het plaatsje even bekijken. Er wordt hier geen entrée geheven, maar toch verwacht men overall een donatie van de bezoekers. Dit gaat heerlijk omslachtig via de de chauffeur. Een omtrekkende beweging om noordelijk Lombok is volgens de chauffeur niet mogelijk, hoewel wij toch vroeg begonnen zijn. Voor deze dagtrip betalen wij 650.000 Rupiah. Ook dit blijkt achteraf dus te veel betaald te zijn. Ik ben er gemakshalve er van uit gegaan, dat de familie alles afspreekt voor de laagste prijs. Maar niet dus. Helaas jammer dan, belangrijker is, dat wij veel van het mooie landschap en de natuurschoon van Lombok hebben kunnen zien. Onderweg komen wij een paar keer een trouwstoet tegen, die ik op de foto heb gezet. Ook toen was het bewolkt weer met onderweg soms een regenbui. Ook Lombok is verder een prachtig eiland. Onderweg is er voor diverse bomen gestopt – o.a. chocolade – cashew – etc. Er wordt naast rijst nog veel meer verbouwd op Lombok.

Ook de terugkeer tijd heb ik dus vooraf niet goed afgesproken. Volgens de chauffeur moet de gehuurde bus om 18.00 uur weer terug zijn bij Bidi – tours, de reisorganisatie vlakbij om de hoek bij oma. Ik dacht dat ik de bus de gehele dag en avond tot mijn beschikking had. Pringgasela bezoeken, een andere plaats beroemd om zijn Tenun – handgeweven textiel moet een andere keer gebeuren als ik nogmaals Lombok bezoek. Wanneer weet ik niet en beloven doe ik het dus ook aan niemand.

Als wij terug keren doet de chauffeur eerst nog zijn gebed van 17.00 uur. Daarna mogen wij nog tot 19.000 uur even op en neer naar Mataram om een nieuwe tas te scoren, zodat wij alle souvenirs weer naar Bali kunnen vervoeren. Alleen Sherly nemen wij mee. Broer Windy is nog niet terug van school, hij komt meestal tegen 18.00 uur weer thuis.

Met Windy maak ik een afspraak voor de volgende morgen. Ik wil graag nog meer Lombok verkennen en nu per bromfiets, acher op bij Windy. Windy vindt het ook een goed plan en bladert wat door mijn Capitoolreisgids van Bali en Lombok. De volgende morgen vroeg gaan wij al voor half negen weg. Mammie heeft met oma afgesproken, dat zij nog langs het graf van opa David gaat. Ik zeg, dat ik reeds andere afspraken met Windy heb gemaakt voor deze morgen. Hij brengt mij eerst naar de Gunung Pengsong. Van hier uit gaan wij naar Narmada, waar in 1805 het zomerpaleis van de raja ( = koning) is. Hier maak ik vele foto’s van. Dan brengt Windy mij naar het park: Suranadi. Ook hier staat een tempel midden in het park. Door de weeks zijn er haast geen bezoekers. In het weekend is het hier wel druk. Op de terugweg van Suranadi naar Mataram is er nog een politiecontrole. Wij worden voortijdig gewaarschuwd. Ik heb als bijrijder geen helm op en ook een Spiegel ontbreekt. Ons rest niets dan wachten. Echter wij zijn niet de enige die wachten op het voorbij gaan van deze politiecontrole. Terug gaan over Lingsar blijkt geen optie. Uiteindelijk toch door de politiecontrole geglipt door de auto’s rechts in te halen in de buurt van deze politiecontrole. Gelukkig wordt er geen achtervolging ingezet.

Om half twaalf doen wij samen wat inkopen in Mataram, waarna wij tegen 12.00 uur weer thuis zijn bij oma. Die maakte zich al ongerust of Windy wel op tijd klaar is om naar school te gaan.

Oma heeft op aanraden van Mammie de taxi al om 14.30 uur besteld, terwijl de vlucht pas om 17.00 uur vertrekt. Bij inlandse vluchten kun je pas een uur voor aanvang inchecken. Om 13.50 uur is al bij oma op de slaapkamer gebeden. Er zal weer veel tijd verloren gaan met wachten bij het vliegveld. Heel vervelend, maar dit is helaas een consequentie van het samen reizen. Ik zou zelf de taxi pas een uur later hebben besteld. Er is een grote angst om vooral geen vliegtuig te halen. Van en naar Lombok zijn er geen vaste stoelnummers in tegenstelling tot de andere inlandse vluchten.

Van Sherly en Windy hebben wij ‘s morgens en de begin van de middag al afscheid genomen. Wij worden door Oma, Rohenny , Somin en Rohinny uitgezwaaid. De twee dagen en overnachtingen Lombok zijn omgevlogen en zeker een bezoek waard. Ik ben blij, dat usi Omi Lokollo nadrukkelijk gesteld heeft, dat wij zeker Lombok moeten zien en de week Lombok – Bali dus gelijkelijk in tijd moeten verdelen.


In Bali op het vliegveld staat oom Coen ons volgens afspraak al weer trouw op te wachten. Tante Batha is naar een vrouwenkerkdienstbijeenkomst. Zij heeft al voor ons gekookt. Er is ook een nieuw inwijdingsfeest van een woning, waardoor zij pas om half 9 terug zal zijn. Voor het eten wordt er door oom Coen gebeden op onze behouden thuiskomst en de dagen, die wij met de familie verder op Bali zullen door brengen.
Voor de volgende dag hebben oom Coen en tante Batha al een bus geregeld met chauffeur. Wij zullen Bedugul bezoeken in de bergen ( Midden Bali) en de badplaats Tana Loth. Onderweg stikt het van de temples. Excusez le mot. Onderweg naar Bedugul denk ik mooie originele en unique pentekeningen met de hand gemaakt gekocht te hebben. Echter in Bedugul en in Tana Lot en later ook in Kuta en Legian kom ik nog honderden van dezelfde pentekeningen tegen en allemaal met de hand gemaakt. Voor 1 tekening vragen zij 250.000 Rupiah. Dit is veels te veel. Tante Batha blijkt een prima onderhandelaarster te zijn. Zij blijft consequent op 1/3 van de prijs zitten en gaat verder niet omhoog ondanks alle beweegredenen van de verkoper. Heel stoicijns blijft zij aan het onderhandelen en haalt het onderste uit de kan. Dus in het vervolg kies ik zelf de dingen uit en laat ik aan haar de onderhandelingen over. Ik sta vol verbazing het allemaal aan te horen en het lukt nog heel vaak ook! Oom Coen geeft aan, dat hij vaak eerder zwicht, omdat hij dan geen zin meer in die onderhandelingen heeft. Voor het eerst komt er trouwens een krant dagelijks in huis.


Ook de binnenlanden van West Bali zijn mooi. In Tana Lot komen wij nog dominee Hattu tegen met zijn zoon René en schoondochter. Hij herkent Mammie wel, maar ik hem niet met een mooie witte hoed op. Ook voor de volgende dag huren wij een busje met chauffeur. Een auto kost: 170. 000 Rupiah voor 24 uur en een chauffeur voor10 uur kost: 75.000 Rupiah. Samen dus: 245.000 Rupiah voor 24 uur en 10 uur chauffeur. In Lombok hebben wij dus 650.000 Rupiah betaald. Zie hier het grote verschil, als je eerst onderhandelt over de prijs.

Er is nu een ander chauffeur: Adek. Wij hebben een kleine auto gehuurd. Tante Batha wil thuis blijven. Oom Coen gaat wel mee. Op het reisprgramma staat: Kintamani ( een bergplaats in Midden Bali vlak bij een meer en Ubud, beroemd om zijn schilders. Als ik rustig Ubud wil bekijken, hebben Mammie en oom Coen het al wel weer gezien. Ik besluit om samen met de chauffeur Adek nogmaals terug te gaan naar Ubud. Heel veel kunst blijkt machinale kunst te zijn, waar dus honderdtallen kopiëen van in omloop blijken te zijn. Met dat soort kunst hoef ik dus niet thuis te komen bij Nico.

In Ubud hebben wij met zijn vieren uit gegeten voor 250.000 Rupiah bij een veredelde Macdonald: Café Mok – keten. Vandaag hebben wij gegeten op onze laatste dag Bali bij Nasi Pecel Bu Tunik., total prijs voor 4 personen: 67.000 Rupiah. Oom Coen en Tante Batha zijn prima in staat om lekkere eethuizen uit te zoeken voor weinig geld!

Bij de plaatselijke kleermaker heb ik een zwart Maojasje laten maken voor 200.000 Rupiah = 16 Euro. Dit is de stof inclusief het maakloon. Net gepast en zeer goed gemaakt en afgewerkt.Vandaag heb ik nog 3 andere jasjes bij besteld in drie andere kleuren. Ook hierbij geldt weer: alles gebeurt op de naam Sabandar en financieel verrekenen wij het weer buiten uit het zicht van de betreffende winkel. Wij komen dan uit Jakarta en vooral niet uit Holland / Belanda!

Gisteren zondag zijn wij al om 07.00 uur in de kerk geweest. Er was een heel groot gemend koor wat prachtig zong. Ook de dominee had een prettige stem om naar te luisteren en stond zich zelf niet te overschreeuwen. Dan is een zit van ander halve uur niet te lang. Ook is er tijdens de dienst veel gezongen. Er was een liturgie uitgedeeld, waardoor de dienst beter te volgen was.
Helaas heb ik dit overschreeuwen van de domineer nog diverse malen in de andere kerken op de Molukken moeten constateren.

Met Adek ben ik na Ubud, toch nog twee kunstwerken mee genomen – niet al te grote schilderijen. Er is al zoveel extra gekocht. Daarna nog Seminyak, Legian en Kuta bezocht. Ook mij in Kuta bij zo’n Health Center laten masseren, een totale body massage voor 1 uur. Om 01.30 uur beland ik pas in mijn bed.
De schone was ligt gestreken op bed. Dit heeft Tante batha verzorgd.

Ik moet 6 extra uren betalen van 15.000 Rupiah per uur 1 Euro 20 Eurocent. Dit geld moet Adek weer aan het autoverhuurbedrijf overdragen. Vanmorgen om 08.00 uur heeft Adek de auto volgens afspraak weer afgeleverd. Tante Batha en Mammie hebben tot 23.30 uur op mij gewacht. Dit hoefde niet echt, want ik had al een huissleutel mee. Als ik om 1.30 uur binnen kom, vraag Tante Batha waar de auto is, die heeft Adek mee naar huis. Dit had ik niet mogen toe staan, omdat het risico voor ons is al ser iets gebeurt.

Gelukkig heeft Adek zich keurig aan de afspraken gehouden. Voor vandaag is oom Coen onze chauffeur. In de buurt durft hij wel te rijden. Vandaag zijn wij eerst bij de kleermaker geweest, ‘s middags na 14.00 uur was de afspraak, maar Tante Batha houdt van de vinger aan de pols, want stel je voor, dat er nog iets versteld moet worden. Ook Mammie laat twee pantalons maken, die vandaag klaar zijn.

In Denpasar scoren wij nog wat kains voor Holland, ook weer niet teveel betaald, dankzij Tante Batha.

Ook rijdt oom Coen ons naar Benoa, de haven van Denpasar. Op de Pasar Seni worden er nog enige kruiden ingeslagen.

Hierna word ik bij hotel Santica afgezet. Ik kwam eerst niet in internet en later met hulp gelukkig wel. Het verslag in Word is nu af en ik hoop, dat de foto’s ook goed lukken straks.

Sonny Tutuarima heeft inmiddels gebeld om onze komst te checken. Zij zal ons ophalen morgenochtend in Jakarta. In Jakarta hoop ik in ieder geval Bandung te zien en zullen wij naast de familie Tutuarima, zeker ook weer Hilda en Peter en de familie Munster Jakarta ontmoeten.

Met de buikloop valt het reuze mee. In het begin heb ik er twee keer een lave tot hele dag last van gehad en 1 x nog week geleden. Tanden poetsen doe ik in Bali en Lombok met gewoon kraanwater. Ik drink veel cola ( buitenshuis) of gekookt water.

Na het internetten het is nu al weer 19.15 uur , nu alweer 20.30 uur als ik nog de foto’s moet plaatsen, wil ik nog Kuta in. Het kopieëren van de foto’s zal niet gaan slagen, tenzij de technicus mij straks vlot kan helpen.

Het lukt mij niet om dit Wordverslag om 19.15 uur op de internetwebsite geplaatst te krijgen. Ik krijg geen connection met HotspotInfoasia. Ik moet op een technische man wachten en dit zal ongeveer 20 minuten in beslag nemen.

Uit Bali en Lombok heel veel liefs en groeten voor de familie in Nederalnd en in Indonesië van Oma Omi Mauhutu en familie in Lombok, tante Batha en oom Coen Sabandar - Leiwakabessy en Mammie Munster – Haurissa en Gerard / Joshua!

P.s Misschien is dit wel het laatste reisverslag. Ik weet nog niet of ik in Jakarta een Highspeedinternetplace weet te vinden. Met gewoon warnet lukt het in ieder geval niet! Misschien weten Anda of Onja of Sonny wel iets snels te regelen. Dan maak ik in Jakarta nog een reisverslag!