Nusalaut en Nalahia

Dag allemaal,

Eindelijk weer een bericht van uit Tanah Air: nu het eiland Nusalaut = Nusahulawano

Nusaluhawano bestaat uit twee regio*s, Ina Huhu en Ina Haha.
Nusalawano heeft 7 negeri*s. ( woonplaatsen)

Ina Huhu:

1 + 2:Sila en Leinitu: Henasiwa Hatalepu
3:Titawaai: Lesinussa Amalatu
4:Abubu: Kakerissa Henalatu

Ina Haha:
5:Nalahia: Risapory Henalatu
6:Akoon: Tongnussa
7:Ameth: Samasuru Amalatu

Vanuit het eiland Saparua is er een boot geregeld naar het eiland Nusalaut. 's Morgens vroeg is de zee het rustigs en de boot is besteld om 07.30 uur vanuit Itawaka. Wij moeten om tijd vertrekken, want er zijn ook Aroembae = bootwedstrijden in Ambonstad en vanuit Nolloth doen twee nieuwe boten mee. Verschillende familieleden doen mee, waaronder onze gastheer Kané en zoon Eusje. Ook de man van Dolly, Tété doet mee.

Ondertussen is het mij nu ook duidelijk geworden, dat wij ( de kleinkinderen van oma) de zelfde rang hebben als Kané en Merry Leatemia. De vader van Kané, oom Suamaté Leatemia sprak onze oma aan met Uwa: Tante.

Vanuit het eiland Saparua doen verschillende dorpen mee: waaronder ook Itawaka en Porto( de latere winnaar).

De boot, die ons naar Nusalautmoet brengen, die wij besteld hebben in Itawaka verschijnt niet om 07.30 uur. De eigenaar van de boot doet zelf mee aan deze Aroembae - roeiwedstrijd en is vergeten om een goed alternatief tijdig te regelen.

Uiteindelijk kunnen wij pas om 09.30 uur vertrekken en zien wij eerst de twee Aroembaeboten vertrekken. Dit gaat met de nodige ceremonieel. Jantje Selanno heeft voor vervangend vervoer gezorgd. Ook Dolly kan nu mee, omdat zij nu haar man eerst heeft kunnen uitzwaaien. Als wij om 07.30 uur vertrokken waren was zij niet mee geweest.

De heenreis met de pok - pok ( 1 motorige buitenboordmotorboot) met 6 zitplaatsen verloopt verder voorspoedig. De rondvaart om Nusalaut, nu wel tijdig aangevraagd doen wij toch niet meer, omdat de lucht ernstig betrekt en het lijkt te willen regelen. Ook komen wij nu al veel later aan in Nalahia als de bedoeling was.

In Nalahia aangekomen, is de familie Haurissa reeds op de hoogte van onze komst. Usi Tjie Munster - Leiwakabessy ( Airlouw) heeft onze komst in Nalahia reeds aangekondigd. Haar heb ik de vrijdag er voor nog in Airlouw ontmoet. Zij was net terug van een vakantieweekje Nalahia.

Wij blijven maar 1 nacht slapen, om maandag met de familie uit Nolloth gezamenlijk richting Ambonstad te kunnen gaan voor de Aroembaewedstrijden. Ik vraag oom Jonadab Haurissa om mij het eiland te laten zien.( oom Johnny wordt hij liever genoemd)

Wij gaan eerst samen te voet van Nalahia naar Sila en Leinitu en dan verder door naar Titawaai. Wij lopen zowel langs de kuststrook met mooie panorama's als door de dusuns van de verschillende plaatsen. Onderweg komen wij voor oom Jonadasb allerlei bekende mensen tegen, soms is het dichte familie.

Het dreigende onweer is over gewaaid. Het is weer prachtig zomerweer als wij door Nusalaut wandelen. Oom Jonadab moet om 17.00 uur weer thuis zijn. Haast elke dag is er wel een kerkdienst bij iemand thuis. Er is een dienst speciaal voor de vrouwen, er is door de weeks ook een jongerendienst en vandaag is er een dienst voor de mannen. Oom Jonadab heeft beloofd om deze dienst bij te wonen en zal het koor dirigeren. Er wordt dus duidelijk op zijn komst en bijdrage geregekend. Ik moet plechtig beloven om op tijd terug te keren. Gisteren heb ik met Kané een rondje Saparua gemaakt. Wij waren niet op tijd terug voor de voorbereidingen op de Aroembaewedstrijden. Ik krijg trouwens nooit goed hoogte van de andere afspraken die er zijn. Ik vraag iets en de ander cijfert zich zelf dan weg om aan mijn verzoek te voldoen. Er wordt niet gezegd, het is goed, maar ik kan maar tot zo laat. ( In Nederland zou ik zeggen: sub – assertief, waar ik zelf totaal geen last van heb). Oom Jonadab is wel duidelijker in zijn andere afspraken, maar kies bewust om mij goed het eiland te laten zien. Immers ik kom maar één keer en bovendien niet eens zo lang. In Titawaai aangekomen, moeten wij vele trappen beklimmen om zijn zuster: Tante Margretha Wattimury – Haurissa en oom Cosmus Wattimury te ontmoeten. De enveloppen, die Mammie twee weken geleden al heeft afgegeven aan oom Jonadab kunnen wij tijdens deze wandeling persoonlijk afgeven. Vanaf Titawaai zullen wij de rest van het eiland per motor – oject doen. Een oject in Titawaai regelen blijkt nog niet zo gemakkelijk las vooraf bedacht, waardoor wij als nog bijna te laat in Nalahia terug keren. Oom Cosmus regelt twee ojects. Er staan wel ojects in Titawaai, maar de chauffeurs zijn er niet. En de asfaltweg van Titawaai naar Nalahia over Abubu, Akoonen Ameth blijkt niet zo mooi glad te zijn als vooraf bedacht. Flinke delen van de weg verdienen de nominatie: landweg nog niet eens – er zijn vele kuilen en omdat het de afgelopen tijd flink geregend heeft, ook al betreft het de oktobermaand ( normaal regent het niet meer) – moeten wij regelmatig van de motor afstappen om niet te diep in de modderpoelen weg te zakken. Ik herinner mij de films van bung Willem Haurissa over Nusalaut en al zijn stranden en mooie inhammen. Het is nog steeds zo mooi – overweldigende natuurschoon – totaal geen toerisme – wegen dwars door de dusuns en het tropisch woud ( hutan) heen. De verschilllende dorpen zijn met elkaar verbonden door stukken tropisch woud. Elk stukje woud behoort aan een bepalade familie. Hier groeien verschillende bomen van oudsher, die weer voor de nodige vruchten zorgen: pohon pisang ( bananenboom), pohon kelapa ( klapperboom), pohon sukun ( soort banaan, wat men ook bakt) , pohon cempedak ( gelijk aan nangka, alleen kleinere vrucht), pohon durian ( vrucht), pohon kenari ( soort noot), pohon cengkeh ( kruidnagel), pohon pala, pohon mayang ( = enau/aren) wordt alcohol van gebrouwen ( sopi). Afhankelijk van de grootte van het stuk land - = dusun vindt je er de verschillende bomen. Groenten kweekt men er niet. Er grazen namelijk ook runderen ( = sapi en / of kerbau ( karbouw), babi utan ( varken houden in het woud) of babi piara ( vlak bij huis). Deze dieren vernielen de verbouwde groente. Ook liggen de dusuns ver weg en is er nooit volledig zicht op de verbouwde producten.

Ook in Nalahia en in de andere plaatsen op Nusalaut wordt er veel cengkeh = kruidnagel verbouwd. Net als in Naku, in Nolloth en in Latuhalat en overal elders wordt de cengkeh op straat te drogen gelegd. Andere dingen, zoals kenarienoten en koffiebonen zie ik niet zo uitgestald buiten.

Tijd om door de dusun van de familie Haurissa te lopen is er niet. Ook samen vissen is iets wat tot een andere keer ( who knows when) moet worden uitgesteld.

Echter deze zomermiddag wandeling geeft toch een goed beeld weer van de prachtige natuurschoon van Nusalaut. Ook in Nusalaut zie de prachtigste huizen op de mooiste liggingen afgewisseld met zeer oude – primitieve behuizingen.

Ik heb diverse foto’s van Nusalaut kunnen maken en omdat het als nog prachtig zonnig weer is geworden – geven de foto’s een goede impressie weer van Nusalaut. Ik heb trouwens ook diverse familiefoto’s gemaakt. Ik zal jullie niet vermoeien nu met wie wie is. Aan Nico heb ik gevraagd om meer fotoruimte op de site. Ik zal nu alle foto’s plaatsen van de afgelopen week. Dus de foto’s zijn niet alleen van Nusalaut, maar ook van Nolloth en de bootraces ( = aroembaes).

Voor Leny Telussa – Tahalele ben ik nog op zoek gegaan naar onze onderlinge familieband. Hiervoor heb ik ‘s avonds nog familieonderzoek gedaan samen met oom Jonadab.
In onze cabang = familietak Haurissa afkomstig van Nalahia zijn er vier zonen Haurissa: Joachim, Bernardus, Johannes en Cornelis van Simon Haurissa. De familie Haurissa Middelburg ( opa Jonadab) is een kleinkind van Johannes Haurissa. De vader van opa Jonadab heet ojang Joseph. Ojang Joseph heeft nog een broer: ojang Melianus en een zuster ojang Anganetha. Ojang Melianus Haurissa trouwt met ojang Pattiasina en krijgt twee dochters: Josina en Manu. Josina trouwt met Frederik Hitiubessy ( Titawaai) en Manu Haurissa trouwt met ( voornaam nu onbekend, maar dit weet Leny zelf wel) Tahalele. Ojang Joseph trouwt met Paulina Tapilatu en krijgt drie zonen en 1 dochter: opa Jonadab, opa Johannes, opa Thidorus en oma Josina. Ojang Anganetha trouwt met Thophilus Simaela. Hier van is een grote turunan aanwezig in Nusalaut: negen kinderen: 5 vrouwen en 4 mannen. Opa Jonadab en oma Manu zijn beiden kleinkinderen van Joseph Haurissa. De familie Haurissa – Assen stammen af van Bernardus Haurissa.
Oom Jonadab Haurissa is een afstammeling van opa Johannes Haurissa.

Net over 17.00 uur keren wij eindelijk terug. Oom Jonadab kleedt zich snel even om en verdwijnt richting kerk. Mammie en Tante Dans hebben in de tussentijd allerlei koorliederen uitgezocht, die Mammie mee zal nemen naar Nederland. Vanavond wordt er thuis bij Tante Dans gerepeteerd. Zij is net als Mammie koordirigente. Ik heb dan nog niet zo goed door, dat oom Jonadab ook mee zingt. Hij zingt de vierde stem. Wandelen door Nalahia zelf moet ik dus uitstellen tot na de koorrepetities. Tijdens de koorrepetities zonder ik mij af in de slaapkamer. Hier in Nalahia delen Mammie en ik samen een slaapkamer. Het ouderlijk huis van opa Haurissa is in het verleden al van steen gemaakt, maar hier na is hier weinig onderhoud aan gepleegd. Alles is flink verouderd en aan renovatie toe. Er zou wel geld gestuurd zijn door onze oma, maar dit is niet voor de verfraaiing van het huis gebruikt. Oom Jonadab heeft ook nog een tweede huis in Passo op het eiland Ambon. Ook zijn er studerende kinderen. Tante Dans werkt en zorgt hierdoor voor een regelmatig inkomen. Verder moeten Tante Dans en oom Jonadab het hebben van het vruchtgebruik van de dusun hebben en van de visserij.

,’ s Avonds na de koorrepetities kunnen oom Jonadab en ik weer samen op stap. Wij wandelen Nalahia door. Eerst gaan wij achter de familierelatie van tante Manu Tahalele – Haurissa aan en daarna brengen wij een bezoek aan Tante Josina Hetharie – Haurissa, die inmiddels nu in Nalahia is. Tante Dans en Mammie hebben een baal rijst gekocht, die wij mee moeten nemen. Ook moeten wij snoep mee nemen voor de kerkdienst. Oom Jonadab regelt, dat het de volgende dag als nog thuis afgeleverd wordt.

Nalahia kun je opdelen in drie wijken:
1. Wokoria (RT = Rukun Tetangga = wijkcoördinator= oom Jonadab Haurissa)
Het gedeelte achter en naast de kerk.

2. Bunga Cengkeh of BDM Bersatu dalam Masohi )
Het gedeelte naar de begraafplaats

3. Sinar Baru
Het gedeelte voor de kerk)

Het is een zwoele zomeravond. Veel mensen zitten op straat en voeren gesprekken met elkaar. Ook wordt er muziek gemaakt. Om half een ‘ s nachts komen oom Jonadab en ik pas thuis van onze avondwandeling. Mammie en Tante Dans zijn dan al naar bed gegaan.

De volgende ochtend wordt er thuis om half acht alweer gerepeteerd tot half negen. Tante Josina komt al vroeg naar Tante Dans en helpt mee in de keuken. Mammie zingt mee met het kerkkoor. Na de kerkdienst komt het koor langs met een verzoek aan Mammie. Zij willen gesteund worden voor de geplande feestelijke activiteit : bikin panas pela op 14 december a.s. Eens in de vijf jaren worden deze pelabanden weer extra aangehaald. Nu gebeurt het in Nalahia, de volgende keer weer in Waraka ( Ceram). Het koor wil in het nieuw gestoken worden en Mammie stemt toe onder de voorwaarde, dat de maten zondag begin van de middag van een ieder bekend moeten zijn. Er volgen de nodige discussies, wat er nu precies gemaakt moet worden, voordat de koordames ( 16) onderling overeenstemming hebben bereikt. De koorheren ( 2) gaan in kebaja dansa. Ook twee tifaspelers zullen toegevoegd worden.

De koorleden gaan hierna aan de slag om alle maten van een ieder op te nemen. Er is niet echt structuur. Eerst wordt alles op allerlei briefjes geschreven en later bedenkt men, dat het toch handiger is, als alle maten in een schrift opgeschreven worden. Men heeft geluk, dat de boot, die ons moet ophalen verlaat is. Ook andere familieleden komen langs van de Simalea –tak en Lewerissa-tak. Ook oom Cosmus Wattimury komt langs. Hij heeft een bedankbrief voor Mammie bij zich. Beiden hebben elkaar nog nooit ontmoet. Mammie ziet altijd wel haar nicht: tante Margretha, maar nooit haar echtgenoot. De berg op in Titawaai hoefde zij nooit op, er waren voorheen nog geen trappen aangelegd. Er werd dan beneden gewacht bij de familie, totdat Tante Margretha was afgedaald. Ook oom Mickey, de man van Tante Josina komt nog langs met een brief voor Holland.

Ook de dames van de zondagschool komen langs voor een geldelijke bijdrage. Immers onze oma Josina heeft het voorheen ook altijd gesteund. Omdat Mammie al de koorleden sponsort besluit ik nu de zondagschollactiviteiten van Nalahia te sponsoren. Omdat ik onvoldoende rupiah bij mij heb, wordt het een geldelijke steun in Euro’s.

Tussen de middag eten wij eerst warm. Oom Tjo Lewerissa en tante Josina Hetharie - Haurissa eten ook mee. In de keuken is de eettafel nu vergroot, waardoor het makkelijker aanschuiven is.

Oom Tjo maakte het trouwens nog even spannend. Twee weken geleden had hij een enveloppe van Tante An Nanulaitta ( mijn Mamma Ani) ontvangen. Hij dacht, dat zij dit persoonlijk was komen brengen en vroeg zich af of Mamma Ani nu in Booi was of al weer terug was naar Nederland. Hij had van oom Jonadab niet te horen gekregen, dat Mammie twee weken geleden de brief in Nalahia had afgegeven.

Pas tegen half twee worden wij opgehaald door oom Jantje Selanno, de echtgenoot van Petrosina Leatemia ( roepnaam: Onja), de jongste zuster van Kané. Dolly is deze keer achter gebleven in Nolloth. Oom Jonadab gaat eerst voor in gebed, voordat wij de terugreis aanvaarden. De golven in de zee zijn wel onrustiger als vroeg in de ochtend, maar er is nog geen sprake van sterke golfslag ( ombak). Mammie houdt er niet van om ‘s middags te varen, omdat er dan meer kans is op krachtige golfslagen. Wij worden uitgezwaaid door de verschillende familieleden, die ons begeleiden naar de boot. Wanneer ik weer eens terug kom zal een groot vraagteken zijn en blijven. Nooit mag je beloftes hier over doen, dus doe ik dat ook niet! Wij verlaten een prachtig zonnig Nalahia liggend in een prachtige inham.

Wij maken het verder allebei goed. Geen buiklooptoestanden ( 2x 1 dag tot nu toe in deze 6 weken), geen koorts etc.

Het is verder zomers, al vallen er wel de nodige buien, ook vanmiddag regent het in Ambon als ik aan het internetten ben.

Tot zover Nusalaut en Nalahia.

Volgende keer meer over de roeiwedstrijden en de andere belevenissen op Saparua.

Ons reisschem is nu, dat wij de 6de november richting Bali vertrekken. De tickets hebben wij vanmorgen opgehaald. 13 november gaan wij weer door naar Jakarta. Wij zijn nu veel langer in Maluku gebleven als ons oorspronkelijk plan was.

Morgen bezoeken wij de kerk in Seri. Wij zijn eerst in Jakarta naar de kerk geweest, toen in Nolloth, dan Latuhalat, hierna Seilale.

Morgenmiddag ga ik met Jerry Matulessy ( moeder is Josina Leatemia roepnaam Oncing, oudste zus van Kané) naar Mahia, de familie Gomies opzoeken, waar ojang Esther Gomis van afstamt. Hier ben ik ook afgelopen dinsdag geweest. Zij willen graag, dat ik zondag terug kom, omdat in het ouderlijk huis beneden in het dal er een stamboom Gomis / Gomies ligt. Dinsdag was hier verder geen tijd voor, allemaal wekende lui. Kan ik zien wat onze familierelaties zijn met de mensen van Seri gerelateerd aan de familie Gomies. Dus ik ben nog steeds aan het wroeten in ons familieverleden. Vanavond ga ik met Edward naar Bung Otis en ga ik de familie Wattimena bezoeken in Ambonstad.

Liefs en groeten van Mammie en Gerard